Voorbereiden op nieuwe eindexamens
COLUMN
De centrale examens zijn weer achter de rug. Vrijwel alle docenten aardrijkskunde hebben dezelfde strategie gevolgd om hun leerlingen in havo en vwo op de examens voor te bereiden: eerst de schoolexamenstof behandelen, daarna de stof voor het centrale examen. Omdat de examenstof is ingedeeld in een aantal onderwerpen (domeinen) met uitwisselbare volgorde, is het ook volstrekt logisch de domeinen die centraal getoetst worden tot het laatst te bewaren.
Maar hoe moet dat straks, vanaf 2007, met de nieuwe examenprogramma’s? Dan is het afgelopen met losse domeinen met een uitwisselbare volgorde. Het examenprogramma bevat basisstof (over aarde en wereld) die gebruikt wordt bij het bestuderen van een gebied: Zuidoost-Azië op het vwo en Indonesië op de havo. Het programma bevat daarnaast onderwerpen van de geografie van Nederland met politieke actualiteitswaarde: waterproblematiek en stedelijke vraagstukken. Delen van alle domeinen – basisstof, de regio, Nederland en natuurlijk ook de vaardigheden – maken deel uit van het centraal examen. Hoe bouw je dan een schoolprogramma op? Het zal niet meer mogelijk zijn om alle ‘CE-stof’ in het laatste leerjaar te plaatsen. De volgorde van domeinen is ook niet meer vrijblijvend. Basisstof zal hoe dan ook aan toepassingen vooraf moeten gaan. Dit vraagt om een nieuwe manier van denken over de leerstofplanning. Ons programma wordt meer vergelijkbaar met examenprogramma’s zoals die van Engels, scheikunde, economie of wiskunde. Leerlingen bouwen een arsenaal aan kennis, inzichten en vaardigheden op dat gaandeweg wordt verrijkt en verdiept – ook door toepassing. Het gaat om een samenhangend geheel.
In 4 vwo of 4 havo zullen leerlingen met stof bezig zijn die op het centraal examen wordt getoetst. Leerstofonderdelen voor het centraal examen en voor het schoolexamen wisselen elkaar af. De schoolexamens kunnen natuurlijk mede gebruikt worden om CE-stof te toetsen: dat mag. Maar ook de SE-stof moet passende aandacht krijgen. En die kan prima worden benut om algemene inzichten (CE-stof) te verrijken, verdiepen en herhalen.
Kort voor het examen zal de CE-stof die in twee of drie jaar is behandeld nog eens worden herhaald. Uitgevers en leraren zullen daar manieren voor moeten vinden, bijvoorbeeld via een repertorium en proefopgaven.
Zo’n nieuwe benadering van de leerstofplanning en toetssystematiek is heel goed mogelijk, in allerlei varianten. Maar het vereist wel – zoals de Duitsers zeggen – Umdenken ten opzichte van de gevestigde praktijk. ■